Znikające ślady

Na stronie BPN przeczytałem, że już jutro zaczną się prace nad wykonaniem nowych "barci" przy trasie turystycznej do rezerwatu pokazowego zwierząt. W ten sposób turyści będą mogli oglądać jak niegdyś wyglądało bartnictwo w Puszczy. Nowa barć będzie jednak wykonana współczesnymi narzędziami. W 1948 roku ukazała się obszerna broszura J. J. Karpińskiego, ówczesnego dyrektora parku, jako publikacja IBL w Białowieży "Ślady dawnego bartnictwa puszczańskiego na terenie Białowieskiego Parku Narodowego". Karpiński uratował od zapomnienia wiele informacji zebranych od ostatniego żyjącego bartnika, a przede wszystkim od potomków bartników. Wykonał też inwentaryzację 68 drzew bartnych. Niektóre z nich przetrwały do dzisiaj, trochę nowych drzew bartnych udało się znaleźć nawet współcześnie, chodząc po Rezerwacie, przede wszystkim Tomkowi Niechodzie, przy okazji mierzenia drzew. Wiele z tych drzew obserwuję już od ponad 10 lat i co roku kolejne znajduję już powalone. Dzisiaj fotografowałem niektóre ślady bartnictwa i kilkoma zdjęciami chcę się podzielić.. póki jeszcze jest co pokazywać... Będą więc to zdjęcia z borów, lub dawnych borów..

Nie wiadomo ile drzew bartnych przetrwało do dzisiaj, prawdopodobnie kilkadziesiąt, ale chyba nie więcej niż 30. Na pięciu zachowały się jeszcze śnioty (dębowe deski zasłaniające otwór barci). Najpowszechniejszymi śladami po bartnictwie są jednak wyżary - miejsca gdzie nacinano sosny i opalano, prowokując napływ żywicy, by uzyskać łuczywo. Jeszcze 10 lat temu wydawało mi się, że jest ich niezliczona ilość. Dzisiaj znikają także drzewa z wyżarami - śladami po intensywnym użytkowaniu Puszczy. Bartników usunięto z Puszczy w 1888 roku. Carska administracja użytkowała jeszcze jakiś czas istniejące barcie, ale praktycznie bartnictwo uległo likwidacji. Nic dziwnego, że i ślady po gospodarowaniu przed 130 laty, szybko znikają. Ostatnie wyżary - niegdyś szpecące Puszczę - wyglądają dzisiaj jak leśne rzeźby, będąc swoistymi zabytkami:

Wydawało mi się, że nowych drzew bartnych raczej nie znajdę, tymczasem dzisiaj natrafiłem na dwa, o których dotychczas nie wiedziałem. W obu przypadkach barcie były ukryte pod powalonymi na stare sosny innymi drzewami i zasłonięte liśćmi. Tutaj kilka zdjęć barci z dzisiaj:

Pierwsze zdjęcie u góry - to barć bezśniotowa, poniżej barć śniotowa, choć bez śniotu, za to ze słabo widocznymi u góry i u dołu otworu kołkami - kluczami, na których śniot wieszano. Na kolejnym zdjęciu widać, że otwór barci jest zakryty - to "płaszka", którą zawsze przykrywano barć. Najniższe zdjęcie pokazuje wbity do sosny kołek, zwany hwozdownią. Na nim bartnik wieszał śniot kiedy pobierał miód.

Prócz wyżarów i barci zachowało się też wiele śladów po działalności bartników, czasami dość tajemniczych, jak to "okienko" wykute w sośnie:

albo te dziwne otwory:

.. i na koniec - już też zabytkowy - numerek, pochodzący z czasów inwentaryzowania drzew bartnych przez samego dyrektora Karpińskiego lub kogoś z pracowników Parku, jeszcze przed II wojną światową. W BPN można spotkać wiele cyfr pisanych na drzewach, przy okazji prowadzonych badań, ale tylko te przedwojenne wykazują taką staranność, wręcz kaligraficzną :)

PS: To słowa "kilka zdjęć barci z dzisiaj" były pisane wczoraj, kiedy siadł prąd, dlatego "dzisiaj" jest już "wczoraj" :((