Pociągi do Białowieży – za i przeciw

Dziennikarka Kuriera Hajnowskiego pisząc o przejeździe do Białowieży autobusu szynowego, nieczynną od 1994 r. linią prowadzącą przez środek Puszczy (miało to miejsce 12 czerwca), roztacza radosną wizję uruchomienia ponownie pociągów: „Chodzi o to, by na linii Hajnówka - Białowieża uruchomić regularne przejazdy pociągów.
[...] – Wspólnie ze starostą, PLK i innymi instytucjami staramy się uruchomić tę linię, aby pociągi jeździły non stop. Na początek potrzeba miliona złotych, żeby zrobić torowisko – tłumaczy Roman Bołbot. – Za rok, na Dni Techniki Kolejowej, przejedziemy się również parowozem, który kupił właściciel Restauracji Carskiej”.
Uruchomienie tej linii jest ambicją starosty hajnowskiego i paru entuzjastów kolei. Linia padła przed 16 laty, bo nikt nią nie jeździł. Dzisiaj dużo więcej ludzi ma samochody niż wówczas, a kolej, poza szybkimi liniami dalekobieżnymi, przeżywa wielki kryzys. Co więcej, nie ma już stacji w Białowieży, a „Białowieża Towarowa”, oddalona znacznie od miejscowości, to ekskluzywna restauracja. Linia omija też większość miejscowości (Pogorzelce, Teremiski i Budy). Trudno więc wyobrazić sobie rentowność takich pociągów, gdzie najpierw trzeba by dojść do oddalonej stacyjki, a potem jechać godzinę, gdy samochodem lub busem przejeżdża się tę trasę w 20 min.. Trzeba by natomiast zrobić remont linii, a to oznacza wjazd do Puszczy hałaśliwego, ciężkiego sprzętu. Co więcej, mając na uwadze niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu z 14 stycznia br., w/s. szlaku żeglugowego, który znalazł się na obszarze Natura 2000, każdy remont lub wznowienie użytkowania podlega ocenie oddziaływania na środowisko w myśl art. 6(3) dyrektywy.

Jednak pomimo absurdalności uruchamiania linii skazanej na bankructwo, nietrudno sobie wyobrazić ładowanie milionów w remont linii i przy okazji niszczenie przyrody. Wszak najbardziej absurdalne idee najłatwiej się u nas realizuje. A kto by się tam przejmował wyrokiem trybunału wydanym na zapytanie sadu niemieckiego (przy okazji: w uzasadnieniu czytamy m.in., że „samorząd lokalny nie może sprzeciwić się wyznaczeniu/zatwierdzeniu obszaru Natura 2000 powołując się na naruszenie swojego prawa do stanowienia o wszystkich sprawach lokalnych”, bo chodzi o dobro całej Unii.
Tymczasem lokalne władze i media przekonują, że przecież linia kolejowa niczemu nie szkodzi. Warto w tym miejscu przypomnieć słowa dwóch, wybitnych naukowców, Józefa Paczoskiego – świadka największego w historii niszczenia Puszczy, które zaczęło się od budowy linii kolejowej i Janusza Falińskiego.

Najpierw profesor Paczoski:
„Gdy w 1893 po raz pierwszy byłem w Puszczy Białowieskiej, nie było tam ani kolei, ani kolejek leśnych, ani tego wszystkiego, co dziś ją tak szpeci. [...] Wobec braku dróg komunikacyjnych, które mogłyby zachęcać do eksploatacji lasu na szerszą skalę (najbliższa stacja kolejowa – Bielsk, była oddalona około 50 wiorst od Puszczy), kilka spławnych rzeczek Puszczy, oczywiście, mogły przepuścić, jak dla takiego olbrzymiego masywu, tylko bardzo niewielką ilość drewna. Wyrąbywało się wskutek tego, przerębowo, tylko tyle ile można było spławić rzeczkami. [...] W takich warunkach komunikacyjnych nie tylko całość, ale i dziewiczość tej całości, była w znacznym stopniu zagwarantowana. [...] Rosjanie przeprowadzili kolej do Białowieży (pierwotnie projektowana była tylko do Hajnówki t.j. do zachodniego brzegu Puszczy) i to się stało początkiem zniszczeń, które poszły w konsekwencji za tym faktem. Komu i na co potrzebna była tak bardzo ta kolej – nie wiadomo. Na odwrót, przed wojną powstał projekt przekształcenia całej Puszczy w Rezerwat i zaczęto nawet w tym celu wysiedlać całe wsie. Jednak, przeprowadzając linię kolejową, również jak i dwie szosy puszczańskie, szerokość tych dróg doprowadzono do minimum, były one węższe niż normalne drogi tego rodzaju. Oczywiście, pozostawało to w związku z dążeniem do możliwie najmniejszego wyrąbywania drzew. Gdyby nie było kolei do Białowieży, nie byłoby i tego spustoszenia, które wyrządzili Niemcy. Może i nasza gospodarka poszłaby po innej linii. Nieznaczna szerokość pasa wyciętego dla linii kolejowej Białowieża–Hajnówka nie podobała się naszym kolejarzom. Długo dowodzili oni jak wielkim jest niebezpieczeństwo wykolejenia się pociągu, gdy drzewo upadnie na tor. Wreszcie przekonali sfery miarodajne. Przed paru laty wycięto pasy, rozszerzające bezleśny pas po obydwu stronach toru, i dziś niby poręba legła na przestrzeni 20 kilometrów. [...] Bogu dziękować należy, że przynajmniej projekt wycięcia takichże pasów koło szosy nie został wykonany”.

Józef Paczoski, „Lasy Białowieży”, 1930.

A teraz Janusz Faliński:
„Szlakami kolei [...] wędrują nowe elementy flory, by dotarłszy na polany wzbogacić istniejące zbiorowiska synantropijne lub założyć nowe. [...] Pojawiają się takie rośliny, które dadzą w niedalekiej przyszłości początek specjalnym zbiorowiskom terenów kolejowych. Na terenach kolejowych, niezmiennie od ich powstania, spotykają się elementy miejscowe z przybyszami i rozpraszają się po drogach, wsiach i zrębach. [...] W rezultacie kurczą się lokalne zasięgi wszystkich zbiorowisk leśnych, szczególnie łęgów, olsów i świetlistych dąbrów.”

Janusz Bogdan Faliński, „Park narodowy w Puszczy Białowieskiej”, 1968.