Białowieski Park Narodowy – świątynia przyrody, czy warsztat pracy?

Temat tego postu został mi zasugerowany w jednym z mejli. Pomyślałem o tym dzisiaj, chodząc po obszarze ochrony ścisłej. Ciepła pogoda, kolory jesienne. Spotkanie z wilkiem (drugi raz w ciągu tygodnia!). I kiedy widziałem jak ucieka było mi przykro, że go wystraszyłem. Chodzenie po lesie zawsze jakoś niepokoi inne zwierzęta. To wielki skarb, że dla wielu ludzi puszcza, a szczególnie ten jej fragment jest traktowana jak świątynia. Bo park narodowy to także misja, nie tylko warsztat pracy i badań. Zachwycali się nią przecież najwybitniejsi ludzie kultury. Od niedawna Park korzysta z nowoczesnego sprzętu. Można podjechać elektrycznym pojazdem i podpinając piłę do akumulatora oczyścić drogę z powalonego drzewa. To wielka pomoc dla ludzi i "łagodny" środek techniczny dla przyrody. Byle nie za często i nie wszędzie. Na sąsiednim drzewie zobaczyłem opaskę wyznaczającą granicę powierzchni badawczej. Badania w BPN są z pewnością potrzebne. To jeden z głównych celów - funkcji tego parku. Turystyczna funkcja jest ograniczona do niewielkiej powierzchni. No, i jeszcze jest ta funkcja "duchowa", kulturowa. Jednak penetracja przez naukowców nie jest wcale taka mała, bo obszar parku jest bardzo niewielki. Wszystko zależy od pory roku i punktu odniesienia. Kiedyś miałem okazję chodzić po dwóch parkach w USA. Po jednym z nich wędrowałem z kolegą kilka dni! Przez obszar ochrony ścisłej BPN można przejść w 2 godziny. Wychodząc z jednej wsi, po kilku godzinach przejdziemy las i wyjdziemy przy innej. To maleńki skrawek lasu!!! Choć i on jest niestety dla niektórych samorządowców solą w oku, bo „drewno się tam marnuje”. Dla badaczy jest to przede wszystkim warsztat pracy. Dla ogromnej rzeszy Polaków jest to także świątynia przyrody. Obszar, jaki chcielibyśmy widzieć nietknięty ludzką ręką. Czy możemy pogodzić obie funkcje? Jak je pogodzić?

Po dziesięciu latach przemierzania tego kawałka przyrody puszczańskiej mam więcej pytań niż odpowiedzi. Blog to nie miejsce na artykuły, więc tylko skrótowo postaram się dzisiaj pokazać niektóre ślady działalności jakie widać w obszarze dziedzictwa ludzkości, jako temat refleksji. Pomijam tutaj dawne ślady po potażarniach, węglarniach, bartnictwie. Natomiast przypomnę jak bardzo brutalnie pocięto puszczę co kilometr drogami w połowie XIX wieku. Wiele z nich istnieje do dzisiaj i są konsekwentnie oczyszczane z upadłych drzew. Niektórzy goście pytają się dlaczego? Na tak niewielkim obszarze czy koniecznie trzeba utrzymywać liczne drogi, żeby łatwiej było dojechać do swojej powierzchni badawczej? Może można ograniczyć ilość utrzymywanych jako przejezdne dróg w obszarze ochrony ścisłej? Tak wyglądają slady po dawnych drogach, kiedy już się ich nie utrzymuje.

 Ten stary dąb rósł ogromny już wówczas kiedy wycinano trybę.

Dawne linie utrzymywane są przez malowanie czarnych pasów na drzewach. Słyszałem, że nie można tego zaniechać, bo niektóre powierzchnie są podwiązane do linii. Czas upływa i dzisiaj dobry GPS można kupić już znacznie taniej. Może więc zbliża się czas kiedy będzie można zaprzestać malowania linii? Tyle jest parków i rezerwatów gdzie nie ma linii oddziałowych..

Przez wiele lat nawet ten park narodowy był traktowany dość „brutalnie”, skoro nikomu nie przeszkadzało stawianie tam betonowych słupów.

tutaj trafiłem na dopiero co pozostawioną flaszeczkę i jakiś kawałek plastiku.. Praca w Rezerwacie w chłodne dni, a może wycieczka nieproszonych gości?  

Tradycja betonowych słupów trwała i po wojnie.

Nikt też nie widział niczego złego we wbijaniu w pnie drzew klamer stalowych, żeby na te drzewa wchodzić:

Plastikowe opaski, łatwe do zdjęcia, są chyba najlepszym sposobem oznaczania granic, czy jednak trzeba z Puszczy robić magazyn taśm, czy nie można każdorazowo ich przynosić?

Kiedy pytałem o to, które ze śladów są nadal potrzebne, a które to pozostałości po zakończonych już badaniach, usłyszałem, że niestety, takiej wiedzy nikt nie ma. I tu jest problem, bo badacze niekoniecznie po sobie sprzątają. Oto co m.in. znajdowałem w rezerwacie. Tutaj pewnie trwają badania, ale można znaleźć i takie konstrukcje od lat porzucone;

 ten plastik kieruje do znaczków na drzewach...

ale znalazłem jego skrawki i walające się obok w lesie....

 ale tutaj już chyba dawno nic się nie bada...

Czasami trzeba jakoś zaznaczyć drzewa - są różne tradycje:

Kiedyś nikt nie uważał za niewskazane stawianie w Rezerwacie bud. Kilka z nich stoi do dzisiaj, choć od dawna nieużywane, zniszczone, ale nawet z metalowym łóżkiem w środku! (mój słowacki przyjaciel, który na ziemi, korzystając z maty i śpiwora, przespał w lasach 5000 nocy, prowadząc różne badania, już dawno mi mówił, ze naukowcy często boją się nocy i muszą sobie budować namioty a nawet chaty, żeby ich wilki nie zjadły). Jeden ze strażników wyjaśniał, że ktoś kiedyś badał sowy, całe 4 km od bramy do lasu! No tak, musiał do tego mieć „domek” w lesie J..

Rury kanalizacyjne z PCV wbite w grunt dla jakichś badań może i nadal służą tym badaniom, tylko dlaczego drewniane korki, którymi były przykryte już zmurszały i powpadały do środka a nowych nie ma? Może więc i badań już się nie prowadzi?

40 lat temu oznaczono kłody metalowymi tabliczkami. Znajduję teraz te tabliczki w miejscach, gdzie nie ma już śladu po kłodach. Zwykle leżą. Może trzeba opisać ich miejsca i dostarczyć do BSG, a może BSG lub BPN, skoro miał ich inwentaryzację – powinien je „odnowić” lub usunąć? Bo mogą stać się śmieciami.

Nie będę tu pokazywał wielu petów, słoiczków i innych śmieci zagubionych lub po prostu wyrzuconych (np. butelka po mineralnej włożona pod kłodę). Nie, nie jest tego dużo! Ale pokazuje, że nie każdy kto pracuje w tym „zakładzie pracy” traktuje go jako świątynię. Na pewno nie traktowali go (podobno dwaj) ornitolodzy, których ślady znaleźliśmy kilka lat temu z Tomkiem Niechodą i pokazuję je na zakończenie, jako swoistą ciekawostkę; 

 ten garnuszek to był chyba rekord "pomysłowości" owego "badacza"...

 biedak, musiał też przenocować, więc naznosił niezbędne sprzęty do środka rezerwatu...

Co z tego wynika? Zastanawiałem się, czy pokazywać taką garść przykładów, bo nie chodzi mi o czepianie się, lecz  o poruszenie tematu, którego nie za bardzo jest jak "ugryźć". Są przecież długoterminowe badania, są ślady mające już cechy "zabytków", są ewidentnie nieposprzątane "zguby". Nie jestem pewien, czy np. rozbiórka i wywożenie rozpadających się bud nie spowodowało by większych szkód niż zostawienie ich w spokoju. Ale może odnajdą się właściciele niektórych "zgub"? Widziałem w Internecie pracę meteorologiczna, którą bym wiązał ze śmieciami w pobliżu jednej z bud. Czyli autor i instytucja nadal funkcjonują. Myślę też, że warto przy różnych okazjach, także na stronach parkowych, przypominać, ze to nie jest zwykły warsztat pracy. Pozostawiane ślady wskazują, że dla wielu badaczy nie różni się on niczym od hali fabrycznej, w dodatku takiej, gdzie śmieci rzuca się na podłogę...