Cytaty o Puszczy sprzed stu lat

Niedawno informowałem na tym blogu o ukazaniu się polskiego reprintu słynnego dzieła Georgija Karcowa o Puszczy Białowieskiej. Ta książka z czasów carskich, z początku XX wieku przedstawia wiele ciekawych spostrzeżeń z perspektywy rosyjskiej administracji i rosyjskiego autora piszącego dzieło mające chwalić dobra stołowe cesarza Rosji jakimi od 1888 roku stała się cała Puszcza. Tłumaczenia tej księgi dokonał wieloletni dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego i znawca Puszczy dr inż. Czesław Okołów. Czytając Karcowa po polsku możemy znaleźć tam wiele informacji z epoki i zdziwić się wielką sympatią jaką zapisał się w pamięci mieszkańców okres carski, gdy tymczasem Karcow pisze o mieszkańcach w sposób co najmniej niechętny. Powody są różne

Na powyższej stronie jeden z nich: zdaniem Karcowa cały personel puszczy i chłopi przyłączyli się do antyrosyjskiego powstania 1830 roku! Na następnych stronach mamy opis zwycięstwa w Hajnówce kawalerii Chłapowskiego nad rosyjskimi oddziałami Lindena i przyłączenia się do powstańców Tadeusza Tyszkiewicza. To w rezultacie tego Puszcza Świsłocka została przyłączona do Białowieskiej bo zarekwirowano ją Tyszkiewiczowi i przekazano do dóbr carskich.
"po stłumieniu powstania poprzedni personel uczestniczący w rozruchach z oczywistych względów  nie powrócił na swe miejsce" - pisze eufemistycznie Karcow.  A jak miała się miejscowa ludność i co jej wolno było za czasów wspominanej nieraz z rozrzewnieniem administracji carskiej?

Jak czytamy, personel rosyjski zajmował się próbami ukrócenia "wałęsania się" po lesie a zbiór jagód i grzybów mógł mieć miejsce tylko po "wykupieniu" specjalnego biletu, czyli odpracowaniu jakiejś formy robót publicznych! W czasach ostatnich lat okupacji rosyjskiej z kolei ograniczono bilety tylko do stu znajomych kierownictwu osób :) Czyli warto było mieć znajomego urzędnika lub leśniczego carskiego i wtedy można było zerwać jagódki. O biletach czytamy też po pierwszej wojnie światowej w Dzienniku Białostockim, choć później w lokalnych legendach te opowieści przypisano ... parkowi narodowemu :)

W ogóle to rdzenni mieszkańcy nie powinni raczej darzyć Rosjan sympatią po takiej charakterystyce napisanej w roku 1903:
"Zewnętrzny widok rdzennego mieszkańca puszczy nie jest przyciągający, a nawet bardziej brzydki. Średniego wzrostu, przeważnie szatyn, z szarymi oczyma, chorobliwym wyglądem i tępym, głupkowatym wyrazem twarzy. Nie tylko pięknych lecz i przeciętnej powierzchowności chłopek nie spotyka się. Wszystkie wydają się starsze jak n swe lata i nie błyszczą strojem, mając wygląd zahukanych, przybitych istot. Białowiescy chłopi - naród z natury dobry - nie są mściwi. Wszelkie nieprzyjemne sprawy starają się zakończyć pokojowo. Ich zdolności umysłowe są:

Uff, jak to dobrze, że po 110 latach sytuacja zmieniła się diametralnie i dzisiaj Karcow musiałby napisać zupełnie co innego.

I jeszcze pierwsza strona rozdziału, w którym autor podsumował w jakim stanie puszcza trafiła do apanaży carskich w 1888 roku (na wymownym rysunku Samokisza widzimy kłusownika):

Myślę, że pomimo wielu błędów historycznych, ewidentnych elementów rosyjskiej propagandy każdy zainteresowany historią puszczy skorzysta dużo z tej książki i wypada bardzo podziękować dr. Okołowowi za wykonaną pracę. Poza oceną merytoryczną przyzwoicie wykonany reprint nie odbiera książce jej dużych walorów artystycznych.

A na koniec, dla ciekawych link do pracy współczesnego mieszkańca Puszczy Białowieskiej, bo zamieszkałego w Hajnówce ekonomisty zajmującego się problematyką rozwoju zrównoważonego. 200 lat upłynęło i Puszcza Białowieska jest wymieniana jako przykład przyrodniczych usług środowiska:

PS: A tutaj zdjęcie pierwszego polskiego tłumaczenia Karcowa - wydrukowany pierwszy rozdział w 2003 roku w ekologicznym dodatku do Gazety Współczesnej "W zgodzie z naturą" (więcej o tym w komentarzu)