Jeszcze o ścieżce i tablicach oraz innych turystycznych elementach krajobrazu

Dziękuję za komentarze przy poprzednich postach. Tak się składa, że niedługo ma ruszyć remont jednej z najważniejszych ścieżek turystycznych w Puszczy Białowieskiej, bo prowadzącej z Białowieży do rezerwatu pokazowego zwierząt przez różnorodne siedliska z fragmentami lasu o cechach pierwotnych. Historia tej ścieżki jest dość długa, bo pierwotnie została wytyczona przez Jacka Wysmułka, bardzo zasłużonego dla rozwoju turystyki leśnika, ale wówczas nie było jeszcze rezerwatu Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej ani puszcza nie była Dziedzictwem Ludzkości wg. kategorii ochrony procesów naturalnych. Mimo to, wzdłuż ścieżki umieszczono niewielkie, nie rzucające się w oczy tabliczki opisujące poszczególne drzewa w sposób kulturowy raczej a nie przyrodniczy. Kilkanaście lat temu WWF wykonał remont ścieżki, a kilka lat później nadleśnictwo ustawiło w miejscu dawnych, niewielkich tabliczek duże, zadaszone tablice informujące w j. polskim i angielskim o tym co z jakiego drzewa można zrobić. Turysta dowiadywał się też, że sponsorem tej inwestycji był browar.

Tablice mocowane w bagiennym gruncie, mające dużą powierzchnię i "ramię siły" dość szybko zaczęły się pochylać i wywracać. Również i sama ścieżka a właściwie kładka, chociaż dębowa, po kilkunastu latach w tak trudnym terenie uległa destrukcji a przejście nią stawało się coraz trudniejsze a czasami karkołomne. Kilka lat temu Nadleśnictwo Białowieża ścieżkę więc zamknęło. Pojawiła się zapora, znak zakazu i kilka mniejszych tabliczek zakazujących przechodzenia tą ścieżką. Wkrótce jednak okazało się, że wielu przewodników, a także turystów indywidualnych nie zważając na zaporę korzysta z tej ścieżki, bo nadal jest ona bardzo atrakcyjną przyrodniczo trasą, dostępną poza obszarem ochrony ścisłej BPN. Od trzech lat do remontu ścieżki przymierza się organizacja PTOP i po rozmowach z czterema kolejnymi nadleśniczymi w tym roku ma dojść ostatecznie do jej wyremontowania. Jak bardzo potrzebna jest ta ścieżka miałem okazję dzisiaj się przekonać. Ale o tym dalej. Przed rokiem, po wybudowaniu niewielkiego parkingu, ktoś zlikwidował bariery i tabliczki z zakazami i odtąd przy wejściu na ścieżkę jest tylko informacja, że szlak jest nieczynny. To był zwiastun nowego, innego podejścia.  Nie zniechęca to  najbardziej zdeterminowanych turystów do zapuszczania się na tę ścieżkę, która choć miejscami nie nadaje się do przejścia, bo kładka się pozapadała, to jednak przysparza im wiele radości nawet korzystając tylko z jej niewielkiego fragmentu, ze świadomością, że to "przed remontem".
Towarzystwo Ochrony Krajobrazu, w którym działam, poprosiło PTOP o udostępnienie projektu, gdyż statutowym celem stowarzyszenia jest właśnie ochrona krajobrazu regionu Puszczy Białowieskiej i tego rodzaju inwestycje szczególnie nas interesują. Dzięki dobrej współpracy z PTOP porozumieliśmy się, że wcześniejsze założenia, polegające na wybudowaniu 19 tablic o wymiarach zbliżonych do poprzednich ale dodatkowo fundamentowanych na żelbetonowych stopach wpuszczanych 120 cm w teren byłyby nie na miejscu zarówno ze względu na techniczne trudności i ingerencję w rezerwat przyrody, jak i przede wszystkim ingerencję w krajobraz o cechach naturalnych. Wspólnie ustaliliśmy, że PTOP zaproponuje spotkanie w Nadleśnictwie Białowieża, by porozmawiać o odejściu od poprzednich założeń budowy 19 tablic.
Dzisiaj postanowiłem w związku z tym przejść tą ścieżką i podzielić się spostrzeżeniami:

 Wycieczkę rozpoczynamy od nowego parkingu jaki powstaje przy rezerwacie pokazowym zwierząt. Słyszałem już słowa krytyki, ale mam wrażenie, że parking jest oszczędnie wkomponowany w las, a naturalna nawierzchnia nie będzie raziła. Nie ma tu też megalomanii parkingu w Topile (a będzie to miejsce niewątpliwie bardziej odwiedzane niż Topiło). Nie widziałem też mnóstwa tablic ani "topilskiej" tablicy z regulaminem parkingu :). Za to miłym zaskoczeniem jest przyjazna turyście, niewielka tablica informacyjna Nadleśnictwa Białowieża, na której nie straszy się zagrożeniami ze strony lasu i martwych drzew a wręcz przeciwnie informuje o wyjątkowości przyrodniczej puszczy:  

Pora wejść na nieczynny szlak, na którym od razu spotykam troje turystów. Podeszli do granicy rezerwatu i po kilkudziesięciu metrach zawrócili. Leżące drzewa zrobiły na nich duże i pozytywne wrażenie! Pytali, czy wiem, kiedy szlak będzie otwarty a ja zapytałem, czy chcieliby, żeby na szlaku było ok. 20 tablic informacyjnych. Pani powiedziała, że na samym początku tak, jej towarzysz: nie, chcę widzieć las a nie tablice.

Okolice ścieżki są bardzo malownicze, można tu zobaczyć ogromne wykroty, bo podmokły teren pozwala wywalającym się świerkom odsłaniać tarcze korzeniowe. 

kładka jest jednak w fatalnym stanie i najwyższy czas, żeby ją wyremontować. Tym bardziej, że właśnie tutaj turyści mogą zobaczyć las, jakiego nie ma nigdzie indziej, jaki tłumaczy dlaczego jesteśmy na obszarze Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. 

Dotychczasowa formuła tablic jest - jak napisał w komentarzu Darek - w dobie internetu i smartfonu reliktem niby gazetki szkolne. Ae jest jeszcze coś: tablice opisują coś czego nie ma, bo las to żywy organizm i często opisywane drzewo lub krzew już w tym miejscu nie rośnie.

Osobom mało wprawnym zdecydowanie odradzam wędrówkę tym nieczynnym szlakiem, chociaż na śniegu było sporo śladów butów dzisiejszych "zdobywców" Żeber Żubra  

    Większość tablic, w tak grząskim i podmokłym gtuncie się nie zachowała

Projekt zakłada odtworzenie wiaty, a nawet budowę dwóch... Czy takie "generatory śmiecenia" na ścieżce mającej nieco ponad 2 km są naprawdę potrzebne? 

Poniżej zachował się jeszcze słupek po pierwotnych, małych tabliczkach, choć i ich sens dzisiaj wydaje się anachronizmem:

Na tym odcinku, czyli bliżej parkingu przy drodze z Białowieży do Pogorzelec spotkałem kilkunastu turystów! Ładna pogoda, niedziela, parking.. Jedna para poprosiła, żeby im zrobić zdjęcie, po czym zapytałem ich o to, czy chcieliby tutaj tablice, bo może będę o tym z kimś rozmawiał, co od nich przekazać? Nie, proszę zdecydowanie powiedzieć NIE! - usłyszałem w odpowiedzi. Po chwili grupa młodych ludzi - ich opinia jest taka sama. Następnie spotkałem różnorodną wiekowo grupkę i usłyszałem w odpowiedzi: My tylko kawałek, żeby poczuć tę puszczę i nie chcemy niczego co by nam przeszkadzało. Tablice i informacje mogą być na parkingu.

Wiem, że to nie spełnia kryteriów badania opinii publicznej :), ale to były poglądy 100% spotkanych dzisiaj ludzi. którzy - cytując tę panią - chcieli choć na chwilę poczuć puszczę! Na parkingu widziałem trzy samochody z rejestracjami z Warszawy i Lublina.. 

A jak by miały wyglądać nowe tablice? Oto fragment udostępnionego przez PTOP projektu:

A na koniec dzisiejszego długiego postu zdjęcie przytulonych:

i zagadka: jak to się stało, że na tym wykrocie drzewa rosną po obu stronach?

Myślę, że niedługo będę mógł na tym blogu przedstawić szczęśliwy finał i dobre rozwiązania dla ścieżki Żebra Żubra, z korzyścią dla przyrody, turystów i gospodarza terenu.

_______________________________________________________________

PS (2.02.2015):

A poniżej jako postscriptum krótkie podsumowanie jak się pisze o udostępnianiu przyrody za granicą:

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu tak wyglądały wycieczki do "dzikiej przyrody". Tym panom przydałyby się stoły i wiaty, mogliby też coś poczytać.

Kilkadziesiąt i kilkanaście lat temu rozwija się sieć ścieżek edukacyjnych, z punktami informacji w terenie, zwykle niewielkimi i mało agresywnymi

W miarę zdobywania doświadczeń i rozwoju nauki o edukacji przyrodniczej informacje są przenoszone do pawilonów przy wejściu na obszar cenny przyrodniczo, by nie "wyprowadzać" ich do przyrody.

Edukatorzy zwracają uwagę, że "informacja nie dociera" i potrzebne jest osobiste doświadczenie. Zobacz, powąchaj, posłuchaj a nie czytaj:

Nikt jednak nie zastąpi dobrego przewodnika i przygotowania uczestników wycieczki

                                     

Na tej ścieżce turystycznej jest i przewodnik i tablety :).. nie ma tylko tablic ani żadnych zbędnych urządzeń. Jeśli ktoś chce się czegoś dowiedzieć z wiedzy encyklopedycznej, ma po ręką internet:

Najnowsze rozwiązania to właśnie pytania o wszystko co można spotkać na zwiedzanym obszarze przez internet - korzystając z aplikacji. Jeśli ktoś nie chce, a chce pobyć w ciszy, bez widoku śladów cywlizacji - nie musi z niej korzystać.

A tak zaczyna się informacja ze strony wiodącego ośrodka uczącego pokazywania przyrody:

Informacje oferowane przez profesjonalnych edukatorów i programy otrzymywane na tablety :) mają więc sprowadzać do życia odwiedzanych miejsc, prowokować do myślenia, doświadczania, odkrywać nieznane procesy i ich znaczenie w kole życia, pozwalać ludziom poszerzać horyzonty, ale przede wszystkim - jak wyjaśnia cały artykuł - doświadczać niezakłóconej przyrody!