Będą wiercić?

Przed około 10 laty do rady naukowej przy BPN wpłynął do zaopiniowania projekt badawczy polegający na nawiercaniu drzew w obszarze ochrony ścisłej BPN (pobierając przy pomocy specjalnego świdra fragment pnia można określić wiek drzewa). Przewodnicząca rady była wówczas prof. Simona Kossak. Była skonfliktowana z częścią białowieskich naukowców a jej spór związany był z niezgodą na odławianie rysi i wilków przy pomocy potrzasków stalowych. Kiedy Simona Kossak została przewodniczącą rady (po śmierci prof. Falińskiego) słyszałem zdania, że brak jej kompetencji do tej funkcji, bo nie może się równać w publikacjach naukowych z wieloma badaczami prowadzącymi prace stosując nowoczesne narzędzia i metody. Tymczasem ochrona przyrody w BPN po raz pierwszy zyskała tak radykalną rzeczniczkę: Nie było zgody na żadne inwazyjne metody badań, w tym oczywiście także na nawiercanie drzew. Ta „tradycja” trwała przez następne lata i kierowano się zasadą, by wszelkie badania, które można wykonywać poza obszarem ochrony ścisłej były tam prowadzone a nie w Rezerwacie. Z dużym zaskoczeniem usłyszałem od członka obecnej rady, że na ostatnim posiedzeniu w ub. tygodniu przegłosowano, by zezwolić na wieloletnie wiercenia w setkach (nawet ponad tysiącu !) drzew w obszarze ochrony ścisłej BPN. Ostateczną zgodę musi wydać minister, jednak sam fakt łatwej zgody rady naukowej BPN na takie inwazyjne badania może niepokoić. Pomijając ewentualne konsekwencje przyrodnicze jest to precedens, który może otworzyć furtkę dla eskalacji kolejnych badań „dla dobra nauki” ingerujących w naturalne środowisko przyrodnicze obszaru chronionego wszak „ściśle”. Kolejny raz przypomina się określenie prof. Prokopiuka „diabelstwo w nauce” – wskazujące na skłonność naukowców do porzucenia postawy pokory wobec świata na rzecz zajęcia miejsca „kontrolera” czy nawet „kreatora”/”boga”, słowem: instrumentalne traktowanie przyrody składanej na ołtarzu Nauki. Temat jest wielowątkowy a odpowiedzi na pytanie o granice nauki nie są proste, niemniej jednak warto czasami wejść w buty innych ludzi, na przykład tych, dla których miejsca, w których zakazuje się wszelkich działań inwazyjnych (w świecie kultury zwane „świątyniami przyrody”) są ważne! O tej roli obszarów ochrony ścisłej pisze wielu ... naukowców i to światowej sławy. Ale nie w Polsce, niestety.

A schodząc do poziomu skutków wierceń to jest trochę badań wskazujących na ich negatywne skutki. Trochę literatury światowej na ten temat wyszukali Adam Świerżewski i Adam Bohdan z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot i tutaj przytaczam tylko kilka wniosków:

-         odwierty mogą powodować przebarwienia, rakowate narośla, rozkład

-         po odwiertach wykonywanych w świerkach odnotowywano ich gnicie

-         szczególnie podatne na negatywne skutki odwiertów są topole

-         nawet dezynfekcja świdra w alkoholu nie zapobiega negatywnym skutkom odwiertów

-         drzewa liściaste, o twardym drewnie są bardziej podatne na negatywne skutki odwiertów, które wpływają na kondycję drzew oraz ich fizjologię, powodując rozkład tkanek drzew (nieco bardziej odporne są drzewa iglaste, które żywicą mogą zalewać ubytki

Czy na pewno nie można prowadzić tych badań poza obszarem ochrony ścisłej? Czy - jeżeli już - nie można nawiercać pni wykrotów zamiast żywe drzewa? Jaki następny inwazyjny wniosek badawczy zostanie zaakceptowany przez radę BPN? 

Kierując się zasadą przezorności, stanowiącą zasadę prawa unijnego (art. 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej /TFUE/ należy wszelkie prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków traktować tak, jak pewność ich wystąpienia...