Przerobić Wawel na cegły, przerobić Puszczę na deski...

Pod postem nt. poparcia przez rząd proponowanych zmian w ustawie ukazało się sporo komentarzy i rozwinęła się dyskusja wracająca do kwestii czy samorządy dobrze zrobiły odrzucając umowę dot. Białowieskiego Programu Rozwoju. Przy okazji anonimowi przeciwnicy ekologów próbowali znów przypisać im nieszanowanie ludzi, straszyli utratą pracy przez kilkadziesiąt tysięcy osób (w całym powiecie mieszka ok. 40 tys) sami zresztą nie potrafiąc ukryć negatywnych emocji, przejawiających się w różnych „lekko szyderczych” określeniach i epitetach, i skłonności do posługiwania się agrumentami ad personam. Ale to temat dla psychologa. Udało mi się jednak z tych anonimowych wpisów wyłowić kilka twierdzeń dotyczących meritum i spróbuję to uporządkować dzieląc się swoimi refleksjami.

Zdaniem oponentów samorządowcy dobrze obliczyli, co się im opłaca i zrezygnowali z dotacji, bo straciliby zyski płynące z obecnego stanu rzeczy narażając się na straty! „Co można zrobić za proponowane 100 mln, które późnej topniało do 70 mln? Można maksymalnie kupić 10 willi na Mokotowie i koniec. Co więcej? Co samorządy z taką zawrotną kwotą zrobią?” – pisze kpiąco anonim. Ponieważ wpis jest krotochwilny, tak też odpowiem: Można te 10 willi na Mokotowie wynająć i czerpać z tego wynajmu zyski! (Już wiem – zaraz anonim napisze, że chcę tubylców zdegradować do roli sprzątaczy tych willi, w których będą mieszkać źli panowie z Warszawy, ech te mentalne przyzwyczajenia :). Ale dość żartów, bo nie każdy żarty w regionie lubi. Dalej jednak czytam: „Załóżmy, że samorządy wydadzą jednak te 100 mln, a później co? Zostaną puste kieszenie i nie będzie za co prowadzić konserwacji wybudowanych inwestycji”. Otóż miliony te miały być przeznaczone na przedsięwzięcia ustalone w ramach programu priorytowego przez same gminy. Logika oponenta jest taka, że nie warto niczego budować, remontować, tworzyć infrastruktury za dotacje, bo kiedyś będzie trzeba inwestycje remontować? Jeśli tak, to nie podejmuję się dyskusji z taką logiką, bo najlepiej nie robić nic.

I jeszcze konkretnie o tym, co gminy miały „stracić”: Gmina Białowieża miała „oddać” (piszę w cudzysłowie, bo cały czas chodzi o tereny skarbu państwa, a nie gminy) 4,1 tys ha, z tego 75% istniejących rezerwatów. Gmina Hajnówka 4,4 tys. ha z tego 72% istniejące rezerwaty. Gmina Narewka 3,5 tys ha, z tego 37% rezerwaty. W zamian gminy miały otrzymać 74,8 mln złotych (4,8 w formie pożyczek), PGLP zobowiązywały się do sprzedaży drewna opałowego oraz surowca dla warsztatów mieszkańców gmin w ilości i jakości sprzed powiększenia parku narodowego. Wszyscy pracownicy nadleśnictw mieli zapewnienie zatrudnienia do roku 2015 a mieszkańcy gmin powiatu bezpłatny zbiór jagód, grzybów, ziół i runa leśnego. Zapewniono również, że otulina powiększonego parku będzie wyłącznie w granicach LKP Puszcza Białowieska.

Samorządy ostatecznie się na to wszystko nie zgodziły, pieniędzy nie dostały, za to dostarczyły mocnych argumentów za zmianą ustawy, by w przyszłości móc prowadzić w sprawach najwyższej formy ochrony w Polsce negocjacje a nie handel z gminami. Tę zmianę trzeba wprowadzić, bo obecny zapis jest po prostu niekonstytucyjny i zły z wielu powodów, jak zawsze prawo liberum veta (nie chodzi tylko o Białowieżę), dlatego postawa samorządów bardzo pomogła inicjatorom zmiany. W efekcie resort postanowił wprowadzać zasady gospodarowania, jak w parku narodowym, ograniczyć etat rębny, a organizacje pozarządowe, takie jak Greenpeace postanowiły patrzeć na ręce realizacji tych obietnic. Nic dziwnego, wszak chodzi o Puszczę Białowieską a nie zwykły las gospodarczy.

Zdaniem anonimowego przeciwnika powiększenia parku odbiło by się ono na stratach w takich sektorach: „praca pilarzy, praca zrywkarzy, tartaczki jak ktoś je określił będą miały pod górkę, co za tym idzie budowlanka itd, ci co parkiet i mozaikę podłogowa robią, ci co schody robią, ci co meble kuchenne robią, ci co galanterię różna z drewna wyrabiają, ci co żubry z lipy rzeźbią, ci co drewnem opałowym handlują, przewoźnicy drewna, GRYFSKAND w Hajnówce, LASBUD ze swoją spedycją drewna itd, itp.” Anonim zapomina dodać, że dotychczas tylko ok. 40% pozyskanego drewna z Puszczy pozostawało w regionie. Może więc problem leży nie w ilości wycinanych drzew a dystrybucji? Wracając do wcześniej podanych powierzchni, jakie planowano w porozumieniu przekazać pod park, to nie miałyby one znaczenia, bo przecież są to i tak w większości istniejące rezerwaty. Co więcej, porozumienie zapewniało surowiec dla warsztatów mieszkańców gmin w ilości i jakości sprzed powiększenia parku narodowego! Ale jeśli przyjrzymy się uważnie tym wymienionym przez anonima sektorom (w istocie nie są to sektory) to np. producenci sektora drzewnego kupują od dawna surowiec spoza Puszczy, a surowca do produkcji pamiątek z pewnością by nie zabrakło. Wydaje mi się, że grupą zawodową, która przy powiększeniu parku wymaga osłony są przede wszystkim pracownicy ZULi (nie znam konkretnych danych co do ilości osób). Szkoda, że w negocjacjach, jakie przez lata prowadzili samorządowcy jakoś nic o zabezpieczeniu ich sytuacji finansowej nie słyszałem. Faktycznie, ludzie mieszkający w Puszczy, którzy zainwestowali w narzędzia i pracują w tym lesie powinni mieć zabezpieczenie i pierwszeństwo pracy, gdyby cała Puszcza stała się kiedyś parkiem (ale nie takie powiększenie planował resort). Robiąc społeczny rachunek zysków i strat należałoby przede wszystkim oprzeć się na rzetelnych danych. Warto przypomnieć aktualną strukturę zatrudnienia (hotele w samej tylko Białowieży zatrudniają znacznie więcej ludzi niż wszystkie nadleśnictwa) i tendencje na rynku. Młodzi ludzie od lat wyjeżdżają z Hajnówki, chociaż od lat Hajnówka nie ma parku narodowego, więc nie wyjeżdżają z jego powodu (warto poczytać na jakie 10 zawodów jest największe zapotrzebowanie, a czego tutaj uczymy).

Moim zdaniem chodzi o coś zupełnie innego. Opowiedział mi kiedyś emerytowany leśnik, że kiedy w młodości przyjechał po studiach z grupą absolwentów robić pierwsze plany urządzenia Puszczy, ich profesor po kilku dniach skomentował: „Ten las jest do niczego niepodobny. Najlepiej by go było wyciąć i zasadzić od nowa, zgodnie ze sztuką leśną”. Po latach widzimy już, że ten „niepodobny do niczego las” stanowi o bezcenności Puszczy. Symptomatyczny jest program białoruskiej ONT, zrealizowany podobno wspólnie z hajnowską telewizją kablową i z udziałem lokalnych decydentów. Mój znajomy z TVP skomentował, że ONT jemu też dała zarobić, bo analizując pracę tej stacji prezydenta Białorusi przygotował materiał, jak się uprawia propagandę. Nie chcę tu rozwijać wątku politycznego, są przecież w regionie i zwolennicy polityki wschodniego sąsiada. Program, którego ciąg dalszy wkrótce się ponoć ukaże, pokazuje wręcz podręcznikowo dramat konfliktu świadomości i kultur. Wypowiadający się tam ludzie pewnie wierzą w to, co mówią, co tak filozoficznie wręcz choć groteskowo zabrzmiało: „Na wierszynie derewa żyzni siedit czeławiek a nie kuzaka”. Dla kogoś, kto od dziecka był nauczony, że drewno nie powinno się marnować w lesie a porządek znaczy usuwanie „chwastów”, „walkę ze szkodnikami”, wyasfaltowanie wszystkich dróg; dla kogoś takiego, kto jest przekonany, jak pewne starsze panie z Teremisek, że to one posadziły Puszczę (bo w młodości sadziły las na zrębach w czynie społecznym), dla tych ludzi, którzy są przekonani ze w Białowieskim Parku Narodowym „nic nie ma!”, i nie ma tam po co wchodzić; dla tych wszystkich ludzi – a czasami są celowo utrzymywani w takich przekonaniach – mówienie o ochronie przyrody obraża ich hierarchię wartości, godność nawet. Wtedy padają słowa o niszczeniu narodowości białoruskiej, że w Boga nie wierzymy (wszak powiedziane jest „czyńcie sobie ziemię poddaną”!) i łatwo zasiać gniew i nienawiść do naukowców („terroryzm naukowy”), ekoterrorystow, ekooszołomów, obcych („Jędrzejewscy, Falińscy, Bobiec – przyczyną naszej biedy” – nazwiska naukowców z transparentu manifestacji lokalnej) itp. Dla tych ludzi białoruski gospodarz który wyasfaltował 230 km dróg w Puszczy, zbiera martwe drzewa i pozwala w parku polować dewizowcom, to po prostu dobry gospodarz. Na granicy Unii Europejskiej mamy dziś konflikt, które wybitny naukowiec E. O. Wilson nazwał największym konfliktem naszych czasów; konflikt między kulturą przednaukową (zakorzenioną w tradycji, mitach, plemiennych interesach) a kulturą naukową, która ma służyć ludziom i ekosystemom, bo ich interesy są nierozerwalne.

Janusz Korbel