"Ogromne skarby marnują się w puszczy" - trochę historii

W programie białoruskiej telewizji ONT i kablowej telewizji z Hajnówki, a także w wypowiedziach niektórych mieszkańców regionu przewijał się zarzut niegospodarności i marnotrawienia dóbr Puszczy Białowieskiej, przede wszystkim w parku narodowym i w rezerwatach. Nie każdy tak myśli, ale też nie jest to zarzut nowy, ma on nawet „umocowanie” w polskiej kulturze narodowej. Co prawda współcześni nobliści – Czesław Miłosz i Wisława Szymborska – apelowali o objęcie całej Puszczy parkiem narodowym i niewycinanie drzew, ale inny noblista o pseudonimie Litwos miał zupełnie inne zdanie.

Najpoczytniejszy nasz narodowy prozaik, ciesząc się z jednej strony, że puszczańskie drzewa „nie wlazły Żydom w kieszeń”, z drugiej strony oburzał się marnotrawstwem i napisał był zdania apelu o opamiętanie:

Ogromne skarby marnują się w puszczy. [...] Mniemanie, że dla dobra lasu należy go zostawić nietkniętym jest mylne. Przedewszystkiem należy go czysto utrzymywać, a jakże pod tym względem wygląda puszcza? Oto na ogromnych przestrzeniach, wszędzie niemal, leżą zwały drzew. Stosy te, spróchniałe i gnijące, piętrzą się czasem na kilkanaście stóp wysoko. Nad niemi jeszcze sterczą, jak domy, olbrzymie wykroty. Stare drzewo, padając, wyrywa całą przestrzeń ziemi, którą obejmowały jego korzenie. W wyrwanem miejscu tworzy się dół, w którym zbiera się woda deszczowa. Dziwny i przerażający widok przedstawiają takie ostępy: grunt porwany, pełen zasadzek, pnie, wykroty i suche, powykręcane rozpaczliwie gałęzie, które pokrywa mech lub plugawa wilgoć, wypełniają całą przestrzeń; wśród chaosu drzewnego, prześwieca bagno – wszystko razem pomieszane, połamane, zniszczone, dzikie, zmarłe i gnijące – oto obraz. [...] Jest to ojczyzna skórników; gnieżdżą się one tu milionami. Stąd przenoszą się na inne drzewa, toczą je, wysysają. [...] Ile szkody przynoszą puszczy takie ostępy – łatwo zrozumieć. Dodajmy do tego, że każde ze starych drzew, padając łamie i gniecie w upadku dziesięć młodszych, zdrowych jeszcze. W Niemczech nie pozwalają starym olbrzymom usychać i umierać na pniu. [...] Należałoby takie trupy uprzątać, nim zostaną trupami – bo, powtarzam, są to zmarnowane skarby, które zamiast korzyści, szkodę jeszcze przynoszą. Wartoby dla ich spławu i koryta rzek uregulować. Zysk ze sprzedaży opłaciłby robotę, administracyę i przyniósłby jeszcze czysty dochód. Dlaczego tak się nie dzieje, trudno wiedzieć. Może rąk brak, choć, gdy się pomyśli ile jest wsi w puszczy, jaka łatwość robotnika – i to przypuszczenie nie zdaje się prawdopodobnem. Może komisya obecna niejasne dotąd przyczyny wyjasni?

- Henryk Sienkiewicz „Pisma” tom VI, Warszawa 1899 r.